Yüksek patojeniteli Avian Influenza (HPAI) – Bulaşma

04 Haziran 2025

Uğraş Kaynarca – Veteriner Hekim

Yüksek patojeniteli Avian Influenza virüsü (HPAIV) yayılmaya devam ederken, bulaşma hakkında daha gerçekçi yaklaşım hastalığı önlemenin en önemli bileşeni olmaya devam ediyor.

Önemli olan enfeksiyondan sonra ne olduğudur

HPAI salgınında genellikle virüsün tesise nasıl girdiği dikkate alınır, ancak dikkate alınması gereken bir diğer husus da konak düzeyinde ne olduğu konusudur.

PSA, ABD Ulusal Kümes Hayvanları Araştırma Merkezi, USDA-Tarımsal Araştırma Servisi Egzotik ve Ortaya Çıkan Kanatlı Viral Hastalıkları Araştırma Birimi Kıdemli Araştırma Bilim İnsanı Dr. Erica Spackman’ı, bilinen son bilgileri tartışmak üzere web seminerinde ağırladı.

Erica Spackman, “HPAI salgınında virüsün tesise nasıl girdiğinin yanısıra konak düzeyindeki rekasiyonlar da büyük önem taşır.”

Dr. Spackman, bir virüs ailesi olarak Influenza A’nın çok çeşitli konakçıları olduğunu ve sıklıkla “rastgele virüs” olarak adlandırıldığını açıklıyor. “Bir türe yeterli miktarda virüs yüklerseniz, konak bir noktada enfekte olur. Önemli olan enfeksiyondan sonra ne olduğudur.” diyor.

Kuş gribi hakkında dikkat edilmesi gereken önemli noktanın, bireysel suşların, o konakçıda dolaşım süreci yoluyla konakçı türüne adapte olmasıdır. 

“Grip çok sinsidir. Bir virüs, nasıl mutasyona uğrayacağının her yolunu bilir. Çoğu zaman, birden fazla belirteç aynı adaptasyonu sağlayabilir, bu yüzden konak adaptasyonunun gerçekleşmesine izin veren şeyin ne olduğunu ortaya çıkarmak gerçekten zor olabilir.”

Göçmen su kuşları virüsü yayan tür olarak tanımlanırken, Dr. Spackman doğal konak rezervuar türünün özellikle dabbling ördekleri olduğunu söyledi. Taşıma, doğrudan bulaşmadan ziyade muhtemelen çevresel bir kaynak aracılığıyla diğer türler aracılığıyla gerçekleşiyor. 

Rezervuarı hassas popülasyona bağlayan “köprü konakçıları” ile ilgili bir sorun da var. Şu anda, evcil kümes hayvanları ve süt sığırları köprü konakçıları olarak hizmet veriyor. Ancak Dr. Spackman, virüsün adapte olmasıyla süt sığırlarının rezervuar haline geldiğinin iddia edilebileceğini söylüyor.

H5N1 virüsünde ise kümes hayvanları, ördeklerle çiftliklerde çalışan, temizlik yapan veya enfekte sürüleri ayıklayan kişiler arasında köprü görevi görüyor.

Dr. Spackman, “Bu tamamen duruma özgü bir durum ve bazı düzeylerde bu, bulaşmada neler yaşandığı konusunda ince bir fark yaratıyor, çünkü bu virüs iyi adapte olmuş ve türde uzun süre yüksek seviyelerde bulunuyor” diyor.

Dr. Spackman, “Mevcut virüs tavuk ve hindilerde 2015’tekinden çok daha bulaşıcı özelliktedir. Bununla biyogüvenlik kullanarak mücadele etmek çok daha zor, çünkü çok daha iyi bulaşan bir virüsümüz var.”

Bununla birlikte, hayvanın hastalığa nasıl maruz kaldığı önemlidir; çünkü yapılan araştırmalar, burun yoluyla yapılan aşılamanın, yeme veya içme yoluyla meydana gelen enfeksiyona göre daha düşük olduğunu göstermiştir.

Hava yoluyla iletim

Dr. Spackman’a göre havadan bulaşma iyi anlaşılmış değil. Ayrıca havadan bulaşmayı önlemek zor bir kontrol yöntemidir.

Aerosoller

Dr. Spackman, bulaşmanın aerosoller yoluyla gerçekleşebileceğini ve virüsün çoğu zaman kendisini koruyan mukusla kaplı olacağını belirtiyor. 

Hava yoluyla bulaşma, doğrudan konakçılar arasında veya bir aerosolün bir yüzeye bırakılması ve bir şekilde tekrar havaya karışmasıyla da gerçekleşebilir. 

Fomitler ve Tüyler

Kümes hayvanlarında bulaşma toz, tüy ve ekipman gibi fomitler yoluyla gerçekleşir.

Özellikle büyüyen tüylerde, tüy şaftının içindeki büyüyen hücrelerin virüsle dolu olduğu ve tüy şaftının onu korumaya yardımcı olduğu görülmüştür.

Yapılan araştırmalar virüsün leşin tüylerinde, kalp, uyluk kası ve göğüs kasından daha uzun süre canlı kalabildiğini ortaya koydu.

Deri döküntüsü

Örnekleme, deri dökünütüsünün bulaşmada rol oynadığını ortaya koyuyor. Hollanda’da yapılan yakın tarihli bir çalışmada kümeslerin hava girişlerinde su kuşlarına ait DNA örneği bulundu. Dr. Spackman, su kuşları deri döküntüleri (kepek) ile Avian Influenza virüsü yayıyorsa, bunun kümes hayvanlarına bulaşmasının mümkün olup olmayacağını sorguluyor.

Dr. Spackman, özellikle nem oranının artırılmasının bulaşma riskini azaltmada büyük fark yarattığının gösterildiğini söylüyor.

PCR örneklemeleri ayrıca virüsün enfekte bir kümesten 75-90 m arası mesafeden daha uzakta tespit edilmediğini ortaya koymuştur. Daha uzak mesafede tespit edilen virüs yoğunlu genellikle düşük olarak bulunmuştur.

Enfekte çiftliklerdeki canlılar

Çiftliklerde fare gibi kemirgenlerle, sığırcık, kırlangıç, kaya güvercini ve kızılgerdan gibi kuşlarda enfeksiyona dair kanıtlar bulunsa da (kümeslerin etrafında yaşama eğiliminde olan canlılar) Dr. Spackman, bu canlıların çevreden mi yoksa kuşlardan mı enfekte olduğu belirsiz olduğunu belirtiyor. Ayrıca küçük hayvanların hangi rolü oynadığı da belirsizdir.

Düşük patojeniteli kuş gribiyle ilgili bazı deneysel çalışmalar kokarcalarda, tavşanlarda ve rakunlarda da yapıldı. Bulgular enfeksiyonun meydana gelebileceğini ancak virüs yayılımının değiştiğini gösterdi. 

Virüsle enfekte kara sinekler ve et sinekleri üzerinde yapılan araştırmalar, virüsü yutma yoluyla çevreden aldıklarını buldu. Ancak, virüs bağırsakta çoğalmaz ve genellikle 24-48 saat içinde hızla ölmektedir. 

Çevredeki virüs

Toprak ve tortu

Kumlu materyal virüsü iyi iletmiyor gibi görünüyor, ancak kuşların daha yoğun materyalden virüsü alabileceği görülüyor. 

Rasyon

Dr. Spackman bunun hayvan hastalığı bulaşmasıyla ilgili olarak sıkça gündeme geldiğini söylüyor, ancak farklı çalışmalar kümes hayvanlarında HPAIV için bunun gerçekleştiğine dair bir kanıt olmadığını gösterdi. Dahası, son çalışmalar virüsün 24 saat bile yaşamadığını göstermektedir.

Su

Araştırmalar, suyun doğal ortamının ve sıcaklığının virüsün aylarca hayatta kalmasına izin verdiğini göstermiştir. Gölet suyu üzerinde yapılan bir çalışma, HPAIV’in yeşilbaş ördekler için 226 güne kadar hala bulaşıcı olduğunu bulmuştur. Virüsün varlığını soğuk sularda devam ettirdiği tespit edildi.

Gübre

Sıcaklık önemlidir, ancak çok sayıda değişken vardır. Virüs çoğunlukla gübrede kısa ömürlüdür. Dr. Spackman, gözenekli materyalin virüsü iyi iletmediğini açıklıyor.

Daha sınırlı yayılım

Dr. Spackman, şu anda neyin yanlış yapıldığına daha fazla odaklanıldığını, ancak bu salgın sırasında çiftlikten çiftliğe yayılmanın geçmişe göre çok daha sınırlı olduğunu söylüyor. Ayrıca, doğru şekilde uygulandığında aşılama, bulaşmayı durdurduğu ve üretimi koruduğu bilindiği için önemli bir araçtır. 

Önemli çıkarımlar

• Grip pek çok türü etkiler, ancak her şey doza, konağa, türe ve diğer faktörlere göre değişir. 
• Bulaşma birçok yolla gerçekleşebilir. Lokasyon, lokasyon, lokasyon çok önemlidir. 
• Farklı durumlarda, sanitasyon, hijyen, ziyaretçi kontrolü ve çiftlik bakımı gibi farklı faktörler önem taşıyacaktır. 
• Virüsü canlılar mı taşıyor yoksa sadece mekanik vektörler mi?
• Aşılama bulaşmayı durdurur ve üretimi korur.
• Nem oranının artması bulaşma riskini azaltmada büyük fark yaratıyor. 
• Virüs, enfekte kümes hayvanı kümesinden 250-300 feet’ten daha uzakta tespit edilemez. 
• Küçük coğrafi bölgelerde bulaşma yollarını ayırmak zordur. 
• Deneyim en fazla bilgiyi sağlar.

Keyifli okumalar dileriz.